30 Nisan 2025 | Çarşamba

Çocuklar da Suçluluk Duygusuna Dikkat!

11-04-2025 14:03:17 - YAŞAM

Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Cemil Çelik konu hakkında bilgiler verdi.

Çocukluk döneminde sürekli olarak eleştiri yapılması, değersizlik inancını ön plana çıkarır.

Bu durum ise çocukluk döneminde gerek fizyolojik gerekse psikolojik olarak şiddete uğrayan kişilerde, başta özgüven olmak üzere birçok olumsuz semptomun görülmesine neden olmaktadır.

Çocuklarda olduğu kadar aynı zamanda yetişkinlerde de bu duruma sıkça rastlanılır.

Bundan dolayıdır ki, birçok kişi kendisini hem psikolojik hem de fizyolojik açıdan nasıl geliştirebileceğini düşünmekte ve buna dair araştırmalar yapmaktadır.

Öncelikle çocuğun ruhsal ve fiziksel gelişimi açısından yaşamış olduğu sıkıntıları göz önünde bulundurarak ve

“Sen Suçlu Değilsin” diyerek yazımıza başlıyoruz.

Sen Suçlu Değilsin!

Çocukluk dönemini suçlayıcı bir ebeveyn gözetiminde geçiren bireyler, yetişkinlik döneminde çevre ile doğru etkileşim kurmakta zorlanırken güven eksikliği yaşar.

Bu durum ileri boyutlu psikolojik rahatsızlıkları beraberinde getirebilir.

Çocuk, kendine yapılan ağır eleştirileri zihninde anlamlandırmaya çalışır.

Bu anlamlandırma işlemi yetersiz kalırsa ve ebeveyn tarafından çözümlenemezse öz saygısı düşük bireyler oluşur.

Gelişim evresinde ailesinden suçlayıcı, eleştirel bir tavır ile yaklaşım gören bir çocuk, arkadaş çevresi ile de doğru bir bağ oluşturamaz.

Dolaylı olarak çevresi ile iyi etkileşimde bulunamayan çocuk, okulda başarısızlık yaşar.

Bu durum çocuğun yetişkinlik sürecinde:

Anksiyete krizleri

Depresyon belirtileri

Aidiyetsizlik

Öfke problemi

gibi sonuçlara neden olabilir.

Özgüven düşüklüğünün en önemli sebepleri de sürekli olarak çocuğu suçlamak, eleştirmek ve yüksek ses tonu ile iletişime geçmeye çalışılmasıdır.

Sürekli Suçlanmanın Etkisi

Çocukların dünyası yetişkin cephesinden bakıldığında doğru algılanamazsa, anlık hareketler ve olaylara karşı verilen aşırı suçlayıcı tepki;

sindirilmiş, güvensiz ve korkan çocuklar meydana getirir.

İçerisinde ileri boyutlu hakarete varan sözler içeren suçlayıcı konuşma, çocukta:

Korku

İncinme

Psikolojik problemler

gibi etkiler yaratabilir.

Sürekli suçlanan bir çocuk artık:

Hareketlerini ertelemeye

Pek çok şeyden kaçınmaya

Sürekli yalan söyleyerek bir şeyleri gizlemeye

Öfkeli tavırlarla kendini ispat etmeye

çalışabilir.

Bu isyan süreci sonunda çocuk, aileden uzaklaşır.

Her zaman için bu tepkiler tüm çocuklarda aynı gözlemlenmeyebilir.

Eleştiri ve sürekli suçlanmanın etkisi, isyana götürecek bir kaçış sürecinin dışında,

tam tersine daha çok içine kapanık, çevresinden kendini soyutlayan ve sessiz çocukları da meydana getirebilir.

Çocuk üzerinde sürekli suçlamanın etkisi olarak şunlar gözlemlenebilir:

Anksiyete problemi

Depresyon

Özgüven problemi

Kaçınma

Erteleme

Yalan söyleme

Gizleme

Aşırı öfke ve sinirlilik hali

İçe kapanıklık

Bu maddeler ortaya koyuyor ki;

ebeveynlerin standardında iyi çocuk yetiştirebilmek için sürekli olarak eleştiriye maruz kalmış olmak,

çocuğun dünyasında — özellikle yetişkinlik sürecinde — büyük zarara yol açar.

Belirli bir düzeyi olmadan kişinin şahsına yönelik yapılmaya başlanmış olan eleştirinin boyutu,

ilerleyen süreçte özgüveni düşük ve agresif bireylerin oluşumunu tetikleyebilir.

Burada en sağlıklı olan; çocuğun o anki yaptığı harekete yönelik en doğru sözcüğü seçerek karşılık verebilmektir.

Kişiliği zedeleyici bir tavır, iyi çocuk yetiştirebilmek adına atılan her türlü adımı

arka planda kırılgan olmayı hata kabul eden, eleştirilere kapalı, agresif yetişkinlerin ortaya çıkmasına sebep olur.

Çocukluk Döneminde Eleştiri

Çocukluk döneminde sürekli olarak eleştiri yapılması değersizlik inancını ön plana çıkarır.

Kişi her durumda, her hareketine dikkat etmek zorunda hisseder.

Bu durumda dışarıdan bir kişinin hareketlerine eleştirilmesine gerek olmaz.

Her an kendini eleştirel bir pozisyonda hayata yaklaşır.

Esasen bu yaklaşım zamanla kişinin mükemmel olmaya doğru kendisini itmesini de beraberinde getirir.

Çünkü mükemmel olma ihtiyacı genellikle başka insanların eleştirilerinden korunmak için kişinin kendisinde geliştirdiği bir yöndür.

Eleştirilerin dozu arttıkça çocuk, kendi dünyasında hep bir sığınak arar.

Genellikle insanlarla iletişime girmekten hoşlanmaz, kaygı içerisindedir.

Bu kaygı, kendini agresif tavırlarla da ortaya koyar.

Girdiği ortamlarda özgüven düşüklüğü yaşayabilir.

İnsanlarla baş edemediği için kendi dünyasına kapanma eğilimi yüksektir.

Çocukluk döneminde hissedilen bu yoksunluk ve kendini suçlama eğilimi,

yetişkinlik döneminde herkese suçlayıcı olarak yaklaşmasına neden olur.

Sürekli olarak etrafını yargılayarak yaklaşımda bulunur.

Yetişkin Döneminde Suçluluk

Yoğun olarak ebeveynlerinden eleştirel yaklaşım görmüş bir çocuk, yetişkinlik döneminde yaşıtlarından farklı olarak olaylara karşı bakış açısı geliştirir.

Bu tarz çocuklar, her hata ve başarısızlıkta kabul ve onay duygusunu içselleştirmiştir.

Genellikle iyi yönlerinin ön plana çıkarılmasından daha çok eksik yönlerine odaklanır.

Yetişkinlik döneminde benlik saygısında ve özgüvende düşüklük ve kaygı yaşamak muhtemel bir durumdur.

Bu tarz yetişkinler, çoğunlukla çevrenin onayı olmadan yaşayabilmek konusunda pek tecrübeli değildirler.

Genellikle kaygılı ve tedirgin hissedebilirler.

Bir başka davranış problemi ise sürekli olarak güçlü kalmaya çalışmak için çabalamaktır.

Bu da kişinin savunmasız ve kırılgan hissetmesinin zayıflık olarak algılanmasını beraberinde getirir.

Bu nedenle mutsuz olduğunda ya da kırgın olduğunda bunu daha çok saldırgan ve öfkeli şekilde dışa vurmaya çalışır.

Her zaman için acımasızlık duygusu hem kendisine hem de bir başkasına zarar verecektir.

Bu durumda, sürekli olarak dışlanmış, azarlanmış ve suçlu duruma düşürülmüş çocuklar daha çok ön plana çıkar.

Bu evreleri atlatarak erişkin bir yaşa gelmiş birey, hem kendini hem de bir başkasını incitmekten çekinmez.

Suçlu Hissettirilerek Büyüyen Çocuklar; Siz Suçlu Değilsiniz